مشاور مدیرعامل و مدیرکل حوزه ریاست شرکت سرمایه گذاری صدر تامین (تاصیکو) در یادداشتی که در نخستین شماره ماهنامه «صدر تحلیل» منتشر شده است به بررسی مسئله مسئولیت اجتماعی و نقش آن بر توسعه پایدار پرداخت.

به گزارش روابط عمومی شرکت سرمایه گذاری صدر تامین (تاصیکو)، سروش کیانی قلعه‌سرد در این یادداشت که با عنوان «مسئولیت اجتماعی بر محور توسعه پایدار» منتشر شده، آمده است:

موضوع مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و انتظارات شکل گرفته پیرامون آن با توسعه صنایع و بالتبع بنگاه‌های اقتصادی از یک سو و کاهش درآمدهای دولتی از سوی دیگر در دو دهه‌ اخیر بیشتر مطرح گردیده است. بسیاری از شرکت‌های دولتی، خصولتی و خصوصی با اثرات نامطلوبی که بر منابع طبیعی و محیط زیست داشته‌اند، کوشیده‌اند با هزینه‌کرد در امور اجتماعی به نحوی بخشی از هزینه‌های ایجادی را پوشش دهند. در واقع به‌دلیل آن‌که در ساختار فعلی اقتصاد ایران امکان درونی سازی کامل اثرات خارجی منفی و مثبت وجود ندارد، مسئولیت اجتماعی می‌تواند تا حدی این امر را در بعد اثرات خارجی منفی جبران کند. اما نحوه و چگونگی هزینه‌کرد مسئولیت اجتماعی باتوجه به عدم وجود یک چهارچوب و مدل اثربخش نه تنها بسیاری از این هزینه‌های پرداختنی را ناکارآمد ساخته بلکه خود زمینه‌ساز بسیاری از مسائل و مشکلات میان ذی‌نفعان شده است. در واقع به‌دلیل اینکه امکان توزیع متوازن و عادلانه مسئولیت اجتماعی در بسیاری از بخش‌ها وجود ندارد حتی باوجود رفع بخشی از کمبودها و مسائل اجتماعی، این امر منجر به رضایت‌مندی اجتماعی نمی‌شود. در چنین شرایطی تعریف مدلی که مبتنی بر آن بتوان هزینه‌کردهای مسئولیت اجتماعی را به شکل بهینه‌تری استفاده نمود و از حواشی شکل گرفته پیرامون آن جلوگیری کرد بسیار مورد نیاز است. همان‌گونه که گفته شد منابع طبیعی و محیط زیست آسیب‌پذیرترین بخش از فعالیت صنایع هستند و به‌دنبال آن انسان‌ها و سایر موجودات آسیب‌های وارده بر این بخش‌ها را متحمل می‌شوند. حال آنکه در محل تلاقی صنعت با منابع طبیعی و محیط زیست موضوع توسعه پایدار مطرح می‌شود. توسعه پایدار پنج تعریف اصلی دارد که عبارتند از: عدم کاهش مطلوبیت و عدم کاهش مصرف در طول زمان، حفظ فرصت برای آیندگان، عدم کاهش ذخایر سرمایه‌های طبیعی در طول زمان، حفظ درآمد پایدار از به‌کارگیری منابع‌طبیعی در طول زمان و ثبات اکوسیستم.

در تعریف نخست، یعنی عدم کاهش مطلوبیت و عدم کاهش مصرف در طول زمان، رابرت سولو مفهوم عدالت بین نسلی را مطرح می‌کند. سولو معتقد بود مطلوبیت تنزیل‌نشده‌ مصرف سرانه باید در طول زمان نامحدود ثابت باشد. بعدها جان هارتویک با قاعده‌ای که به‌عنوان قانون هارتویک معروف شد، بیان کرد چنانچه سود حاصل از استخراج منابع‌طبیعی تجدیدناپذیر پس‌انداز شود و سپس تمامی پس‌اندازها در بخش سرمایه‌های فیزیکی قابل‌تولید مجدداً سرمایه‌گذاری شود، آن‌گاه و در چنین شرایطی سطح تولید و مصرف در طول زمان ثابت باقی می‌ماند.

در تعریف دوم، پایداری به این معناست که منابع‌طبیعی باید به‌نحوی مورد بهره‌برداری قرار گیرد که فرصت‌های تولید برای نسل‌های آینده نیز حفظ شود. در تعریف سوم، پایداری به وضعیتی اطلاق می‌شود که موجودی سرمایه‌های طبیعی در طول زمان غیر کاهنده باشند. در تعریف چهارم، پایداری به وضعیتی اطلاق می‌شود که همواره سطح مشخص و معینی از منابع‌طبیعی وجود داشته باشد و موجودی ذخایر کاهنده نباشد. و در تعریف پنجم، منظور از پایداری وضعیتی است که در آن شرایط حداقلی برای ثبات اکوسیستم و توانایی بازگشت آن به وضعیت قبل از بروز بحران وجود داشته باشد.

این تعاریف که تا حد زیادی با یکدیگر سازگار هستند، در مفاهیم نگهداشت و زمان با یکدیگر مشترک‌اند. در این دو امر مبحث سرمایه‌گذاری بسیار حائز اهمیت و تعیین کننده است. در صورتی که این هزینه های مسئولیت اجتماعی در زمینه های حفظ و نگهداشت منابع طبیعی و محیط زیست و در طی دوره های زمانی مختلف به‌صورت مستمر سرمایه‌گذاری شود می‌توان گفت که مسئولیت اجتماعی در راستای توسعه پایدار حرکت کرده است.

به عنوان مثال سرمایه‌گذاری در تولید انرژی‌های نو به‌ویژه انرژی خورشیدی و بادی باتوجه به ظرفیت‌های موجود در کشور و ناترازی‌های شکل‌گرفته در حوزه برق می‌تواند یک اقدام بسیار موثر در این زمینه باشد. به‌ویژه آنکه این سرمایه‌گذاری به‌صورت تجمیع شده و منسجم صورت پذیرد قطعا می‌تواند اثربخش باشد. در چنین شرایطی علاوه بر حرکت به سمت کاهش استفاده از منابع طبیعی تجدیدناپذیر جهت تولید انرژی، مسئولیت اجتماعی به‌طور متوازن و بهینه تخصیص خواهد یافت.